کم توانی ذهنی یا عقب ماندگی ذهنی با اوتیسم متفاوت بوده و عارضه ای دیگر است که در آن بهره هوشی (IQ) فرد پایین تر از حد میانگین جامعه بوده و ۱۰ تا ۲۰ درصد از افراد دچار آن می شوند. کم توانی ذهنی موجب می شود این افراد نتوانند مهارت کافی در یادگیری داشته باشند.
بنابراین آموزش به کودکان عقب مانده ذهنی هرچند غیر ممکن نیست اما نیاز به تمرین و تکرار زیاد دارد. این افراد مهارت های لازم برای زندگی مثل حرف زدن، لباس پوشیدن، … را کندتر از هم سن و سال های خود یاد می گیرند. ما در این مقاله به موضوع کم توانی ذهنی و روشهای توانبخشی ذهنی در این کودکان می پردازیم. برای دسترسی سریع به تیترها می توانید از فهرست زیر استفاده کنید.
انواع عقب ماندگی ذهنی
طبق گفته دکتر زهره حسنوند، متخصص و کارشناس ارشد کاردرمانی، کم توانی ذهنی در افراد مبتلا با درجات متفاوتی بروز می کند. بر همین اساس این عارضه را به انواع مختلفی دسته بندی می شود که عبارتند از:
کم توانی ذهنی خفیف
کم توانی ذهنی خفیف، رایجترین نوع عقب ماندگی ذهنی است که در ۸۰ درصد از افراد کم توان ذهنی دیده می شود. این افرد در کودکی مشکل چندانی ندارند اما با رسیدن به دوران دبیرستان و سنگین شدن مفاهیم با مشکل یادگیری و درک مفاهیم انتزاعی مواجه می شوند.
کم توانی ذهنی متوسط
حدود ۱۰ درصد از افراد عقب مانده ذهنی در این دسته قرار می گیرند. آنها می توانند مهارت های لازم برای زندگی را یاد بگیرند. هر چند که آنها از نظر یادگیری در مدرسه ضعیف عمل می کنند. بطور کلی مبتلایان به کم توانی ذهنی متوسط می توانند زندگی مستقلی داشته باشند.
کم توانی ذهنی پیشرفته یا حاد
۳ تا ۴% از معلولیت های ذهنی مربوط به این دسته هستند. این افراد می توانند مهارت های لازم را با تمرین و تکرار زیاد به طور مستقل انجام دهند. ولی باید محیط کار و زندگی شان امن و بدون استرس باشد. چون فشارهای محیطی و استرس یادگیری شان را تحت تاثیر قرار می دهد. برای آموزش به این کودکان زمان بیشتری باید صرف کنید.
کم توانی ذهنی عمیق
کسانی که کم توانی ذهنی عمیق دارند، نیاز بیشتری به مراقبت والدین داشته و به آموزش های بیشتر و وسیع تری نیاز دارند. این افراد با روش های کاردرمانی می توانند مهارت های اصلی زندگی را بیاموزند. حدود ۲ درصد از افراد کم توان ذهنی در این دسته قرار می گیرند.
علائم عقب ماندگی ذهنی
افراد کم توان ذهنی بر اساس درجه کم توانی شان، علائم متفاوتی دارند که تا قبل از ۱۸ سالگی بروز می کند. علائم عقب ماندگی ذهنی در کودکان و نوجوانان عبارت است از:
- حافظه کوتاه مدت ضعیف، جاگذاشتن وسایل
- دیرتر یاد می گیرند یا سخت حرف می زنند
- پایین بوده نمره آزمون های بهره هوشی یا IQ
- بروز رفتارهایی مثل پرخاشگری، استرس، فکر کردن به خودکشی، افسردگی و وابستگی زیاد به والدین
- مشکل در رفتارهای انطباقی مثل انجام کارهای روزانه ای از قبیل لباس پوشیدن
- کم توجهی و بی علاقگی به یادگیری مهارت های جدید
- کم توانی در پردازش های حسی (حواس ۵ گانه) و ادراکی
البته تمام این علائم با درجات یکسان در افراد مبتلا به کم توانی ذهنی بروز نمی کند و علائم این عارضه در هر فرد با دیگری فرق دارد.
شایع ترین علت عقب ماندگی ذهنی چیست؟
علت ۳۵ درصد از انواع عقب ماندگی ذهنی ژنتیک و وراثت است. علت عقب ماندگی ذهنی می تواند یکی از عوامل زیر باشد:
- مصرف دخانیات، مواد مخدر و مشروبات الکلی در دوران بارداری
- آسیب دیدگی یا ضربات شدید به سر
- التهاب در مغز
- بیماری های دوران کودکی مثل سرخک، مننژیت، سیاه سرفه
- اختلالات مادرزادی که روی رشد مغز جنین یا کودک تاثیر می گذارند
- در معرض مواد سمی بودن طی حاملگی
- سوء تغذیه و یا عفونت های مادر در دوره بارداری
- نرسیدن اکسیژن به مغز نوزاد حین زایمان که ممکن است با فلج مغزی در کودکان نیز همراه شود
همچنین این افراد موقع انجام حرکات درشت مثل دویدن و یا حرکات ظریفی مثل نوشتن مشکل دارند یا دچار عدم هماهنگی در اندامهایی مثل چشم ها با دستها می شوند.
برای درمان کم توانی ذهنی کودکان و نوجوانان در اصفهان می توانید از خدمات کلینیک کاردرمانی و توانبخشی حافظ بهره مند شوید. جهت کسب اطلاعات بیشتر و رزرو نوبت با شماره ۰۳۱۳۳۳۹۶۲۴۷ تماس بگیرید.
تست عقب ماندگی ذهنی
معمولا پزشکان به جز بررسی علائم فرد کم توان ذهنی و گرفتن تست بهره هوشی، از آزمون های زیر هم به عنوان تست عقب ماندگی ذهنی بزرگسالان و کودکان استفاده می کنند:
آزمون باتری کوفمان: این تست برای ارزیابی رشد شناختی فرد انجام می شود.
آزمایش استنفورد – بینت: این یک تست اولیه برای ارزیابی اختلالات یادگیری است که حافظه، قدرت استدلال فرد را اندازه گیری می کند.
آزمون رشد نوزاد: این آزمون برای نوزدان زیر ۲ سال انجام می شود تا مهارت های حرکتی، شناختی و زبانی آنها را ارزیابی کند.
آیا درمان کم توانی ذهنی ممکن است؟
برای درمان کم توانی ذهنی هنوز هیچ روش درمانی قطعی وجود ندارد. بنابراین منظور از درمان عقب ماندگان ذهنی همان توانبخشی ذهنی است که با استفاده از تکنیک های کاردرمانی انجام می شود. برای توانبخشی کم توانی ذهنی در کودکان و بزرگسالان باید به مراکز کاردرمانی مراجعه کنید. در این مراکز متخصصان برای رفع مشکلات زیر تلاش می کنند:
- درمان مشکلات ادراکی
- تقویت حافظه
- افزایش سطح توجه
- رفع کم توانی های شنیداری و حسی بیمار
همچنین این متخصصان به دنبال هدف بهبود کیفیت یادگیری، ارتقای مهارت شخص کم توان ذهنی و افزایش استقلال شخصی او هستند.
کاردرمانی کودکان کم توان ذهنی در اصفهان
به گفته دکتر زهره حسنوند، متخصص و کارشناس ارشد توانبخشی، متخصصان کلیینک های کاردرمانی با توجه به درجات کم توانی ذهنی از روش های زیر برای درمان عقب ماندگان ذهنی در کودکان یا بزگسالان استفاده می کنند:
بازی درمانی
بازی درمانی یکی از بهترین تکنیک های توانبخشی کم توانی ذهنی برای رشد ذهنی، تقویت خلاقیت، اعتماد به نفس و یادگیری کودکان و حتی بزرگسالان است. مثلا می توانید توپ، لگو، پازل و بازیهایی مثل قایم موشک بازی نمونه هایی از بازی درمانی هستند.
کاردرمانگران نوع بازی مورد نیاز کوک را از طریق ارزیابی توانایی ذهنی او تعیین کنند. این روش درمانی به خصوص به رشد مغز کودکان زیر ۵ سال کمک زیادی کرده و یکی از روش های پرکاربرد در درمان کم توانی ذهنی به شمار می رود.
اپلیکیشن های مناسب
نصب اپلیکیشن ها و بازی های اندرویدی برای کودکان کم توان ذهنی می تواند به راحت تر شدن فرآیند یادگیری آنها کمک کند. این اپلیکیشن ها می توانند مفاهیم ریاضی، الفبا، رنگها، … را به شکل سرگرم کننده ای به کودکان بیاموزند و توانایی حل مسئله را در نوجوانان افزایش دهند.
گروه درمانی
بازی های گروهی مثل فوتبال دستی، والیبال و … یکی از بهترین بازی های برای کودکان عقب مانده ذهنی هستند. چون این بازی ها می تواند به بهبود روابط اجتماعی کودکان با بهره هوشی کمتر کمک کند. همچنین این روش برای کاردرمانی کودکان کم توان ذهنی به آنها این امکان را می دهد که رفتارهای تعاملی را هم یاد بگیرند.
برای درمان کم توانی ذهنی کودکان و نوجوانان در اصفهان می توانید از خدمات کلینیک کاردرمانی و توانبخشی حافظ بهره مند شوید. جهت کسب اطلاعات بیشتر و رزرو نوبت با شماره ۰۳۱۳۳۳۹۶۲۴۷ تماس بگیرید.
رفتار درمانی
در برنامه های رفتار درمانی، کاردرمانگر به بیمار کم توان ذهنی کمک می کند، رفتارهای سازشی و تطبیقی را با استفاده از الگوبرداری و تقلید یاد بگیرد. مثلا اینکه چطور در موقعیت های مختلف به جای پرخاشگری، با رفتارهای مناسب بتواند واکنش نشان دهد. به علاوه در رفتار درمانی، نحوه برخورد با کودکان کم توان ذهنی به والدین نیز آموزش داده می شود.
نقاشی کردن گروه درمانی
نقاشی می تواند توانایی ادراکی و ذهنی همه کودکان را توسعه دهد. همچنین نقاشی کردن می تواند مهارت های ظریف مثل نوشتن، رنگ کردن، مداد دست گرفتن و … را در کودکان کم توان ذهنی بهبود بخشد.
تمرین نقاشی کردن گروه درمانی
بعضی از کودکان کم توان ذهنی دچار ناهماهنگی های حرکتی بین اندام های مختلف در دو طرف بدن یا ناتوانی در حفظ تعادل می شوند. این کودکان در انجام حرکات درشتی مثل دویدن، پریدن و راه رفتن مهارت کافی ندارند. اما با تمرینات کاردرمانی می توان چنین مهارت هایی را به این کودکان یاد داد.
در پایان، امیدواریم با خواندن این مقاله توانسته باشید با علل، علائم و بهترین روش های کاردرمانی ذهنی کودکان و نوجوانان کم توان ذهنی آشنا شوید. در صورت بروز اختلالات یادگیری در فرزندان خود پیشنهاد می کنیم آنها را به مراکز کاردرمانی برده و برای تعیین ضریب هوشی فرزندتان اقدام کنید.
در صورتی که سوال دیگری درباره عقب ماندگی ذهنی یا کم توانی ذهنی و درمان آن با کاردرمانی دارید، در بخش نظرات این مقاله آنها را بنویسید.
