فلج مغزی یا بیماری سی پی از مهمترین علل اختلالات حرکتی در نوزادان و کودکان است. در بیشتر مواقع علت اصلی این عارضه مشخص نیست. اما عواملی مثل رشد غیرعادی مغز در جنینی به دلیل مشکلات ژنتیکی و آسیبهای مغزی موقع زایمان و بعد از تولد مهمترین علل فلج مغزی هستند.
در بزرگسالی هم عواملی مثل برخی عفونتها، خونریزی مغزی، سقوط و تصادفات منجر به سی پی می شوند. ما در این مقاله به زبان ساده توضیح می دهیم که فلج مغزی یا cp (Cerebral Palsy) به چه معناست و چه انواع و درجاتی دارد. برای دسترسی سریع تر به بخش های مختلف مقاله می توانید از فهرست زیر استفاده کنید.
فلج مغزي چيست؟
به گفته دکتر زهره حسنوند، کارشناس ارشد توانبخشی، فلج مغزی نوعی اختلال است که روی حرکت و هماهنگی عضلات و حواس (بینایی، شنوایی، …) تاثیر می گذارد. علائم این اختلال بسته به شدت و نوع آن از فردی به فرد دیگر متغییر بوده و عبارتند از:
- مشکل در راه رفتن و نشستن، گرفتن اشیا
- تاخیر حرکتی نوزادان
- تُن غیرعادی عضلات (حجم زیاد یا کم)
- سستی و یا گرفتگی عضلات
- اختلال درتکلم و بلع
- رفلاکس های شدید، لرزش یا حرکات غیر ارادی اندامها
- ناهماهنگی عضلات
مشکلات عصبی مثل تشنج ، ناتوانی ذهنی، نابینایی و ناشنوایی هم از دیگر علائم فلج مغزی هستند که تا قبل از ۴ سالگی خود را نشان می دهند.
انواع سي پي در بزرگسالان و کودکان
فلج مغزی بر اساس قسمت آسیب دیده مغز و اختلالات خاصی که ایجاد می کنند، به انواع زیر تقسیم می شوند:
فلج مغزی اسپاستیک یا هیپرتونیک
فلج مغزي اسپاستيک (هرمی) از شایع ترین انواع فلج مغزي است که حدود ۸۰% از افراد سی پی مبتلا به این نوع هستند. این نوع فلج در اثر آسیب به قشر حرکتی مغز که حرکات ارادی ماهیچه ها را کنترل می کند، ایجاد می شود. علائم فلج مغزی اسپاستیک معمولا شامل موارد زیر است:
- سفتی ماهیچه ها
- حجم عضلانی بالا (هایپرتونی)
- رفلاکس های شدید
- اختلال در الگوی راه رفتن مثل حرکات قیچی مانند پاها
- ضعف یا فلج عضلانی
این علائم ممکن است کل بدن یا یک طرف آن را درگیر کند. اگر سمت راست قشر حرکتی صدمه ببیند، مشکلات حرکتی در سمت چپ بدن ایجاد می شوند و برعکس.
برای کاردرمانی فلج مغزی اسپاستیک و دیگر انواع فلج مغزی می توانید به کلینیک کاردرمانی و توانبخشی حافظ مراجعه کنید. جهت کسب اطلاعات بیشتر و رزرو نوبت با شماره ۰۳۱۳۳۳۹۶۲۴۷ تماس بگیرید.
فلج مغزي ديس کينتيک یا آتتوئید
فلج مغزی دیسکینتیک در ۲.۶% از کودکان بروز می کند و یک فلج مغزی غیر اسپاستیک است. در این عارضه، ماهیچه ها بین تُن های هیپوتونی (شلی ماهیچه) و هیپرتونی (سفتی ماهیچه) در نوسان هستند. علائم فلج مغزی آتتوئید عبارتند از:
- اختلال در حرکات غیر ارادی در صورت، تنه و اندام ها
- پوسچر نامناسب
- حرکات غیرطبیعی دستها و پاها
- سخت راه رفتن یا نشستن
همچنین ممکن است بسته به نوع اعصاب آسیب دیده، مشکلاتی در صورت، زبان، بلع و تکلم هم ایجاد شود.
فلج مغزی هیپوتونیک یا آتونیک
فلج مغزي هيپوتونيک باعث کاهش حجم عضلات و شلی بیش از حدشان می شود. این نوع فلج که ۲.۶% از انواع سی پی را تشکیل می دهد، علائم زیر را ایجاد می کند:
- عدم کنترل سر و تاخیر در گردن گرفتن نوزاد
- اختلال در تکلم، تنفس، صاف نشستن و الگوی راه رفتن
- بی ثباتی عضلات
- انعطاف پذیری مفاصل و رباط های بدن
- ضعف در تعادل و ثبات بدن
همچنین نوزادان مبتلا به فلج مغزی آتونیک، مراحل رشد حرکتی مثل خزیدن، ایستادن یا راه رفتن را از دست می دهند.
فلج مغزي آتاکسيک
فلج مغزی آتاکسیک ناشی از صدمات وارده به مخچه است که کار هماهنگی حرکات بدنی و تعادل را برعهده دارد. افراد مبتلا به این عارضه دچار علائمی مثل لرزش، آتروفی عضلات و ضعف در هماهنگی اندامها هستند. سایر علائم فلج مغزی آتاکسیک عبارتند از:
- ناتوانی در حفظ تعادل بدن
- گشاد گشاد راه رفتن
- حرکات نامنظم یا تند
- مشکل در گرفتن اشیاء و نوشتن
- دست و پا چلفتی بودن
- اختلالات ادراک عمقی
- مشکلات گفتاری
معمولا فلج مغزی آتاکسیک ۲.۴ درصد از موارد ابتلا به فلج مغزی را تشکیل می دهد.
فلج مغزی مختلط
ممکن است بیش از یک ناحیه از مغز صدمه ببیند. بنابراین فرد دچار ترکیبی از چند نوع فلج cp می شود که به آن CP مختلط می گویند. ۱۵.۴% از موارد فلج مغزی مربوط به CPمختلط است که اغلب ترکیبی از فلج مغزی اسپاستیک با آتتوئید هستند. این افراد در کنترل حرکات غیرارادی خود مشکل دارند.
انواع CP براساس مشکلات حرکتی
هر نوع فلج مغزی بسته به محل آسیب منجر به بروز مشکلات حرکتی می شوند که در تعیین محل بروز انواع فلج مغزی موثرند. این مشکلات حرکتی به انواع زیر تقسیم می شوند:
مونوپلاژی: در فلج مغزی مونوپلاژی فقط یک دست یا یک پا فلج می شوند. این نوع مشکل حرکتی بسیار نادر است.
دی پلاژی: دیپلزی، دو اندام حرکتی به خصوص پاها درگیر کرده و ممکن است مشکلات حرکتی خفیفی هم در اندام های بالایی ایجاد کنند. این نوع فلج اغلب در زایمان های زودرس رخ می دهد.
همی پلژی: این نوع cp یک طرف بدن را کاملا درگیر کرده و معمولا درگیری دستها بیشتر از پاها است. خونریزی مغزی در دوران جنین از علل همی پلژی نوزادان است.
تری پلاژی: تریپلاژی زمانی رخ می دهد که سه اندام حرکتی (اغلب هر دو پا و یک دست) دچار علائم فلج مغزی شوند.
کوادری پلازی: در فلج چهار طرفه یا کوادری، هر ۴ اندام حرکتی و بیشتر پاها دچار مشکل می شوند. کوادری پلازی می تواند با محدود کردن عضلات صورت منجر به بروز فلج بلز شود.
همی پلژی مضاعف: در این نوع فلج مغزی، هر چهار اندام حرکتی تحت تأثیر قرار می گیرند اما درگیری در یک طرف بدن معمولا بیشتر است.
درجات فلج مغزی
بیماری سی پی معمولا براساس شدت و درجه آسیب دیدگی هم قابل تقسیم بندی بوده و عبارت است از:
- فلج مغزي خيلي خفيف
- فلج مغزي خفيف
- فلج مغزي متوسط
- فلج مغزي شدید
هرچند درمان فلج مغزي هنوز امکانپذیر نیست اما با تمرینات کاردرمانی می توان علائم سی پی را از درجات پایین گرفته تا شديدترين فلج مغزي بهبود داد. برای درمان فلج مغزي خفيف هرچه در سنین پایین تر به مراکز کاردرمانی مراجعه کنید، بازتوانی بیمار بهتر و سریعتر خواهد بود.
سطوح فلج مغزی
طبق استانداردهای جهانی، قابلیت های فیزیکی افراد مبتلا به CP هم در تعیین درجات سی پی موثر بوده و این عارضه بصورت زیر سطح بندی می شود:
- فلج مغزی سطح ۱: فرد سی پی می تواند بدون محدودیت راه برود.
- فلج مغزی سطح ۲: بیمار cp مسافت طولانی را بدون محدودیت پیاده روی می کند ولی نمی تواند بدود یا بپرد.
- فلج مغزی سطح ۳: بیمار می تواند با کمی حمایت نشسته و بدون هیچ حمایتی می تواند بایستد. این بیماران برای راه رفتن به عصا، واکر یا ویلچر نیاز دارند.
- فلج مغزی سطح ۴: فرد سی پی، با وسایل کمکی می تواند راه برود اما موقع نشستن به حمایت نیاز دارند.
- فلج مغزی سطح ۵: در این سطح، بیمار برای نشستن، ایستادن و حفظ موقعیت سر و گردن به حمایت نیاز دارد. بعضی از آنها ممکن است بتوانند ویلچرهای موتوری را خودشان هدایت کنند.
برای درمان فلج مغزی CP کودکان در اصفهان، می توانید از تخصص کاردرمانگران مجرب در کلینیک کاردرمانی و توانبخشی حافظ بهره مند شوید. جهت کسب اطلاعات بیشتر و رزرو نوبت با شماره ۰۳۱۳۳۳۹۶۲۴۷ تماس بگیرید.
سؤالات رايج در مورد فلج مغزي
در این بخش می توانید پاسخ خانم دکتر حسنوند، متخصص کاردرمانی را به رایجترین سوالات در مورد فلج مغزي کودکان و بزرگسالان بخوانید.
سی پی شدید را چقدر می توان درمان کرد؟
درمان فلج مغزي شديد امکانپذیر نیست. ولی با کاردرمانی می توان علائم بیمار را کاهش داد و به استقلال بیشتر فرد کمک کرد.
چه کودکانی بیشتر ممکن است دچار سی پی شوند؟
تولد زودرس، وزن کم موقع تولد و ناسازگاری RH خون مادر و جنین ریسک سی پی را بیشتر می کنند.
فلج بلز هم یه جور فلج مغزی هست یا نه؟
بله. فلج بلز (فلج جزئی صورت) و فلج بولبار (اختلال در اعصاب جمجمه به دلیل ضایعات جمجمه ای) انواع خاصی از سی پی هستند. ولی دسته بندی رایج همانی است که در مقاله گفتیم.
بارداری های پرخطر میتونه باعث cp بشه؟
معمولا در زایمان بریچ که نوزاد اول با باسن یا پا متولد می شود، بارداری های دو یا چندقلویی و یا در معرض مواد سمی بودن در بارداری خطر فلج مغزی کودکان را بیشتر می کند.
اگر شما هم سوالی در مورد انواع فلج مغزی خفیف تا بسیار شدید دارید، می توانید در بخش نظرات همین مقاله آنها را بپرسید.
باسلام من مادر پسر بچه هفت ساله ای که خودش نمیتونه راه بره ولی اگر دستشوبگیری راه راه میره فقط در قسمت بالاتنه مشکل داره بیماریش میتونه اتروفی باشه حرفم میزنه خواهشا راهنمای کنید
برای تشخیص بیماری به همکاران متخصص مغز و اعصاب مراجعه کرده و همزمان توانبخشی و کاردرمانی را برای کسب راه رفتن مستقل شروع کنید.