معمولا نوزادانی که با زایمان طبیعی متولد می شوند تا مدت کوتاهی دچار بد فرمی سر هستند که معمولا باعث نگرانی والدین آنها می شود. ولی این کاملا طبیعی است و خودبخود برطرف می شود. اما در بعضی از کودکان بد فرمی سر نوزاد ادامه پیدا می کند.
ما در این مقاله به شما خواهیم گفت که علت تغییر شکل سر نوزاد در زایمان طبیعی چیست و چه موقعی باید نگران آن باشید. برای دسترسی سریع به تیترها می توانید از فهرست زیر استفاده کنید.
شکل طبیعی سر نوزاد چگونه است؟
جمجمه از چند استخوان پهن تشکیل شده که با خطوط درز مانندی کنار هم قرار می گیرند. این خطوط (درزها) در بدو تولد بسیار نرم و انعطاف پذیرند و در اثر فشار زایمان طبیعی، روی هم لغزیده و فرم سر تغییر می کند.
این وضعیت، باعث کوچکتر شدن سایز دور سر و خروج راحتتر نوزاد از کانال زایمانی می شود. بعد از چند هفته فرم سر نوزاد به شکل طبیعی خود باز می گردد. هرچه قدر زایمان طولانی تر و سختتر باشد، بیشتر طول می کشد تا بدشکلی سر نوزاد برطرف شود.
علت بد فرمی سر نوزاد
به گفته دکتر زهره حسنوند، متخصص و کارشناس ارشد کاردرمانی نوزادان، رایجترین علت بد فرمی سر نوزاد، لغزیدن استخوانهای جمجمه روی هم به دلیل نرمی و انعطاف پذیری درز بین قطعات استخوانی است. البته این مسئله کاملاً طبیعی است.
سایر دلایل بد فرمی سر نوزاد
اما ممکن است موارد زیر نیز باعث بد شکلی و دفورمه شدن سر نوزادان شوند:
فشارهای بعد از تولد: تغییر شکل سر در اثر فشارهای وارد شده به آن مثل مدام به پشت خواباندن نوزاد
نکته خیلی مهم: به پشت خواباندن نوزاد برای کاهش خطر سندروم مرگ ناگهانی نوزادان ضروری است و نباید از آن اجتناب کنید.
نارس متولد شدن نوزاد: باعث نرمی جمجمه و کامل شکل نگرفتن استخوانهای آن می شود.
کم بودن مایع آمنیوتیک: باعث کاهش قدرت ضربه گیری کیسه جنینی و فشار آمدن به سر در دوران جنینی می شود.
بارداری چند قلویی: باعث کاهش فضای رحم و تغییر شکل سر نوزاد می شود.
بروز برخی ناهنجاری های رشدی مغز یا استخوان های جمجمه و درز بین آنها نیز می تواند علت دفورمه شدن جمجمه نوزاد شود.
برای درمان بد فرمی سر نوزادان در اصفهان شما هم می توانید از تخصص کاردرمانگران مجرب در کلینیک کاردرمانی و توانبخشی حافظ بهره مند شوید. جهت کسب اطلاعات بیشتر و رزرو نوبت با شماره ۰۳۱۳۳۳۹۶۲۴۷ تماس بگیرید.
انواع تغییر شکل سر نوزاد در زایمان طبیعی
پزشکان انواع تغییرات شکل جمجه نوازدان را به شکل زیر دسته بندی می کنند:
پلاژیوسفالی
این شایعترین نوع دفورمیتی است که باعث صاف شدن پشت سر یا کناره های آن شده و بیشتر در نوزادان نارس بروز می کند. این عارضه به دلیل طولانی در یک پوزیشن خاص ماندن، ایجاد شده و برای همین به آن پوزیشنال پلاژیوسفالی (پلاژیوسفالی موضعی) هم می گویند.
براکیوسفالی
در این حالت هیچ عدم تقارنی در صورت وجود ندارد اما سر نوزاد خربوزه ای شکل بوده و پشت سر او بدلیل اینکه مرتب طاق باز خوابانده می شود، خیلی صاف و پهن است.
اسکفوسفالی
در این حالت، پیشانی نوزاد به دلیل خوب جوش نخوردن استخوانهای دو طرف جمجمه خیلی برجسته شده و گوشها در دو طرف سر در یک خط نبوده و بالا و پایین هستند.
کرانیوسینوستوز
اگر درز بین استخوانها زودتر از موعد جوش بخورد، جمجمه نمی توانند به طور طبیعی رشد کند و فرم سر غیر عادی می شود. بسته به اینکه درز استخوانها در کجای سر زود جوش بخورند، فرم سر نوزاد به یکی از شکل های زیر تغییر می کند:
- سر مثلثی (جوش خوردن درز جلوی پیشانی)
- برجستگی یک طرف پیشانی و عدم قرینگی چشم ها و ابروها (جوش خوردن درزهای جانبی)
- دراز بودن سر نوزاد و باریک بودن آن (جوش خوردن درز بالایی جمجمه)
- برجستگی یک طرف از پشت سر و عدم قرینگی سر (جوش خوردن زودرس درز پشت جمجمه)
بدشکلی جمجمه نوزادان چه زمانی به درمان نیاز دارد؟
بد فرمی سر نوزاد در اوایل تولد عادی است و نیازی به درمان ندارد. فرم سر اغلب آنها تا ۱۲ هفته بعد از تولد به حالت عادی بر می گردد. ولی اگر دفورمیته ادامه داشت یا سر نوزاد، اسکفوسفالی یا کرانیوسینوستوز بود باید سریعتر تحت درمان قرار گیرد.
اگر بدشکلی سر نوزاد درمان نشود، چه اتفاقی میافتد؟
با افزایش سن نوزاد، درز استخوانهای جمجمه سفت شده و دیگر نمی توان با روشهای غیر جراحی بد شکلی سر کودکان را درمان کرد. عوارض عدم درمان کرانیوسینوستوز عبارتند از:
- ایجاد فشار داخل سر
- تأخیر حرکتی و رشدی (در چشم و فکها)
- تشنج
بهترین سن برای درمان بد فرمی سر نوزاد
سن طلایی برای درمان بدشکلی جمجمه نوزادان، سنین ۳ تا ۸ ماهگی و به خصوص تا قبل از ۶ ماهگی است که رشد جمجمه سریعتر است.
چگونه سر نوزاد را گرد کنیم؟
بد فرمی خفیف سر در نوزادان خودبخود اصلاح می شود. اما می توانید برای اصلاح فرم سر نوزاد خود از راهکارهای زیر استفاده کنید:
- خواباندن نوزاد در پوزیشن های متفاوت موقع خواب و شیردهی
- بغل کردن نوزاد موقع بیداری برای کاهش فشار به سر
- استفاده نکردن از بالش یا ملحفه نرم برای زیر سر نوزاد
این روشها تا قبل از سه ماهگی فرم سر نوزاد را اصلاح می کنند. ولی اگر بدشکلی سر متوسط یا شدید باشد، این روشها موثر نیستند. پزشک با توجه به وضعیت کودک ممکن است شما را به یک دکتر کاردرمانی خوب، جراح مغز و اعصاب یا متخصصان دیگر ارجاع دهد.
کاردرمانی برای بد شکلی سر نوزادان در اصفهان
به گفته خانم دکتر حسنوند، کاردرمانگران کودک با توجه به نوع بد شکلی سر ممکن است یکی از روشهای زیر را برای درمان بدشکلی سر نوزادتان پیشنهاد کنند:
کلاه فرم دهی سر نوزاد
از کلاه ارتوپدی برای کاهش فشار به جمجمه و رشد متقارن آن استفاده می شود. این کلاه ها بدون عارضه اند و مختص هر نوزاد قالب گیری و ساخته می شوند. تنظیمات کلاه باید با توجه به سرعت رشد جمجمه تغییر کند، پس طبق جدولی که کاردرمانگر مشخص کرده حتما برای معاینه مراجعه کنید.
اگر بعد از ۳ ماهگی هنوز فرم سر نوزاد طبیعی نشده، باید از کلاه ارتوپدی استفاده کرد. بهترین سن استفاده از کلاه فرم دهی سر، ۴ تا ۶ ماهگی نوزاد است. اصلاح فرم سر نوزاد در این سنین سریعتر است و شاید ۶ هفته هم کافی باشد.
اما هر چه سن نوزاد بیشتر شود، مدت زمان اصلاح فرم سر طولانی تر می شود. تا اینکه در ۱۸ ماهگی جمجمه سفت شده و استفاده از این کلاه ها بی اثر می شود.
بالش فرم دهی سر نوزاد
این نوع بالشها نرم اند و طوری طراحی شده اند که در پوزیشن خوابیدن به پشت، پشت سر نوزاد در سوراخ وسط بالش قرار گرفته و کناره های بالش، به گرد شدن فرم سر کمک کنند.
در استفاده از این بالش ها باید احتیاط کنید چون هنور مهارت غلت زدن نوزادان کم است و ممکن است دچار خفگی شوند.
تمرینات کاردرمانی
کودکانی که دچار تورتیکولی نوزادی (کج گردنی) هستند، به دلیل ضعف یا سفتی عضلات گردن مایل اند سر را در یک جهت خاص قرار دهند و این باعث صافی سر آنها در بعضی قسمتها می شود.
کاردرمانگران برای رفع این مشکل، از ورزشهای کاردرمانی کششی و تقویتی برای عضلات گردن نوزاد را به شما یاد می دهند. در نتیجه، دفورمیته شدن سر و نیز تورتیکولی نوزاد برطرف می شود.
اصلاح پوزیشن
با مراجعه به مراکز کاردرمانی در اصفهان می توانید یاد بگیرید که چطور و در چه وضعیتی سر نوزاد را قرار دهید تا فشار از روی قسمت های بد شکل شده سر برداشته شده و فرم سر کودکتان اصلاح شود.
بیشتر بخوانید: درمان کودکان هیدروسفالی با کاردرمانی
برای درمان بد شکلی سر نوزادان در اصفهان شما هم می توانید از تخصص کاردرمانگران مجرب در کلینیک کاردرمانی و توانبخشی حافظ بهره مند شوید. جهت کسب اطلاعات بیشتر و رزرو نوبت با شماره ۰۳۱۳۳۳۹۶۲۴۷ تماس بگیرید.
۵ نکته مهم درباره کلاه فرم دهی سر
مهمترین نکاتی که درباره استفاده از کلاه فرم دهی سر باید بدانید، عبارتند از:
۱- در چند روز اول، نوزادتان می تواند فقط چند ساعت در روز کلاه را بپوشد تا به آن عادت کند. ولی بعد از آن باید کل روز از کلاه استفاده کند.
۲- خوابیدن روی شکم برای نوزادی که کلاه ارتوپدی پوشیده هیچ اشکالی ندارد.
۳- اگر مجبورید زیر نور آفتاب باشید، می توانید کلاه را چند ساعت به خاطر گرما بردارید. اما بعد سریع باید کلاه را به نوزاد بپوشانید.
۴- نوزاد که از این کلاه ها استفاده می کند، به پوشیدن لباس خاصی نیاز ندارد.
۵- اگر کودکتان با کلاه نمی خوابد و احساس ناراحتی می کند، به گریه او توجه نکنید و بگذارید به آن عادت کند.
سوالات رایج درباره درمان بد فرمی سر نوزاد
والدینی که نگران تغییر شکل سر نوزاد در زایمان طبیعی هستند، درباره درمان آن معمولا سوالات زیر را از ما می پرسند:
شکل گیری سر نوزاد تا چند ماهگی امکان دارد؟
تا حدود ۱۲ ماهگی. چون بعد از یک سالگی، نرمی جمجمه و سرعت رشد آن کم شده و سختتر ممکن است شکل سر را اصلاح کرد یا اینکه اصلا امکانپذیر نیست.
کلاه فرم دهی باید چند ساعت در روز استفاده شود؟
برای اثربخشی آن باید ۲۳ ساعت در روز کلاه پوشیده شود و فقط زمان حمام می توانید آن را بردارید.
بالش فرم دهی سر نوزاد تا چه سنی مناسب است؟
از بالش می توانید برای نوزاد ۴ تا ۶ ماهه استفاده کنید. بالش هم مثل کلاه، برای سنین یک سالگی به بعد موثر نیست.
اگر شما هم سوالی درباره کاردرمانی برای تغییر شکل سر نوزاد دارید، در بخش نظرات همین مقاله حتما آن را بپرسید.
سلام،روزتون بخیر
میخواستم ببینم برای سرمثلثی شکل درمان غیر جراحی وجود داره؟
بستگی به سن کودک و شدت دفورمیتی ایجاد شده دارد.
سلام یک طرف سر نوزادم بالا آمده هست زایمان طبیعی داشتم متخصص نوزادان بردم بهم گفتن که تا ۳ ویا ۴ ماهگی خوب میشه الان ۴۰ روزشه میترسم دیر بشه برای درمان تو رو خدا راهنماییم کنین جای دیگه نبرمش صبر کنم یا نه ممنون
اقدامات درمانی بستگی به میزان دفورمیتی سر و شدت آن دارد؛ در صورتیکه خفیف باشد می توانید تا سه ماهگی صبر کنید و در این مدت پوزیشن سر کودک را در حالتی قرار دهید که مانع از تشدید این وضع شوید. در صورت تداوم این مسئله جهت معاینه دقیق تر وضعیت جمجمه و عضلات گردن اقدام کنید.