وقتی کودک دیر به راه رفتن بیفتد، والدین او نگران سلامت و رشد طبیعی فرزند خود می‌شوند و نمی دانند آیا این مشکل جدی است یا نه. این نگرانی‌ها معمولاً با اضطراب و سردرگمی مادران همراه است.
ما در این مقاله قصد داریم به علل و روشهای اصولی درمان تاخیر در راه رفتن کودکان بپردازیم تا از نگرانی والدین بکاهیم. برای دسترسی سریعتر به تیترهای مقاله می توانید از فهرست ابتدای مقاله استفاده کنید.
این مقاله زیر نظر احسان ذاکرین (ارگوتراپیست) و زهره حسوند (کاردرمانگر)، از فارغ‌التحصیلان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران نوشته شده است. این متخصصان دارای بیش از ۱۰ سال تجربه توانبخشی کودکان با اختلالات رشد حرکتی در تهران و اصفهان هستند.
- چه زمانی راه نرفتن کودک طبیعی است؟
- ۶ علت دیر راه افتادن کودک
- چه زمانی برای دیر راه افتادن کودک به پزشک مراجعه کنیم؟
- تست‌های تشخیصی برای تاخیر در راه رفتن کودکان
- درمان اصولی: کاردرمانی کودک برای دیر راه افتادن
- بهترین تمرینات برای تقویت پا و تعادل کودک چیست؟
- ویژگی‌های یک کلینیک تخصصی درمان تاخیر حرکتی در اصفهان
- جمع بندی نهایی
- سوالات متداول
- منابع
چه زمانی راه نرفتن کودک طبیعی است؟
بیشتر کودکان بین ۱۲ تا ۱۵ ماهگی اولین قدم‌های خود را برمی‌دارند و تا ۱۸ ماهگی راه رفتن مستقل را یاد می گیرند. به گفته متخصصان توانبخشی کودکان در کلینیک کاردرمانی حافظ، اگر بعد از ۱۸ ماه هنوز فرزندتان نتواند بدون کمک بایستد یا تعادلش را حفظ کند، دچار تاخیر در راه رفتن است.
تاخیر رشد حرکتی (motor delay) در صورتی که نادیده گرفته شود، کندی رشد حرکتی، ضعف عضلات پا و کاهش اعتمادبه‌نفس حرکتی کودک راه به دنبال دارد. بنابراین لازم است با بروز اولین نشانه های تاخیر حرکتی به پزشک اطفال برای بررسی علل و درمان این عارضه مراجعه کنید.
۶ علت دیر راه افتادن کودک
دیر راه افتادن کودک همیشه باعث نگرانی نیست، اما گاهی ممکن است مشکلات زیر باعث کندی رشد حرکتی کودک باشند:
۱- ضعف یا تأخیر عضلانی: برخی کودکان به‌طور طبیعی عضلات پا و لگن ضعیف‌تری دارند یا دیرتر کنترل تعادل را یاد می‌گیرند. با تمرینات ساده و بازی‌های حرکتی میتوان این ضعف را برطرف کرد.
۲- نوزاد نارس یا کم‌وزن: کودکانی که زودتر از موعد متولد می‌شوند معمولاً چند ماه از نظر حرکتی عقب‌ترند. رشد آنها باید بر اساس «سن اصلاح‌شده» بررسی شود نه سن تقویمی.
۳- مشکلات عصبی یا اختلالات رشدی: در موارد نادر، تأخیر می‌تواند ناشی از مشکلات سیستم عصبی مانند فلج مغزی یا نوروپاتی باشد. در این حالت معمولاً علائمی مانند سفتی اندام‌ها یا عدم کنترل سر هم دیده می‌شود.
۴- کمبود ویتامین D و کلسیم: کمبود این مواد باعث ضعف استخوان‌ها و تأخیر در ایستادن و راه رفتن می‌شود. تغذیه مناسب و در صورت نیاز مصرف مکمل‌درمانی ضروری است.
۵- تحریک حرکتی ناکافی در خانه: کودکانی که زمان زیادی در کالسکه یا واکر هستند کمتر فرصت تمرین عضلات و حفظ تعادل دارند.
۶- زمینه خانوادگی و ژنتیکی: گاهی تأخیر حرکتی در خانواده سابقه دارد، البته ژنتیک نقش جزئی در این مورد دارد و معمولاً با رشد طبیعی، تاخیر در راه افتادن جبران می‌شود و جای نگرانی نیست.
شناخت این علت‌ها به تشخیص دقیق و درمان تاخیر حرکتی کودک کمک می‌کند. پس در صورت دیر شدن راه افتادن کودکتان حتما به متخصص اطفال یا یک کلینیک کاردرمانی کودکان در اصفهان مراجعه کنید تا علت آن بررسی شود.
چه زمانی برای دیر راه افتادن کودک به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر کودک بعد از ۱۸ ماهگی هنوز راه نمی‌رود، تمایلی به ایستادن و حرکت ندارد یا علائم زیر بروز کرده، لازم است به پزشک مراجعه کنید:
۱- کودک در کنار دیر راه‌رفتن، در مهارت‌های دیگر هم تأخیر دارد؛ مثلاً دیر می‌نشیند، چهار دست و پا نمی‌رود یا در گرفتن اشیا مشکل دارد.
۲- کودک حرکات غیرطبیعی مثل سفتی یا شلی بیش از حد عضلات نشان می‌دهد. این موارد ممکن است به اختلالات عصبی یا مشکلات تون عضلانی مربوط باشد.
۳- کودک تمایل ندارد وزن بدنش را روی پاها بیندازد و این مسئله می تواند نشانه ضعف عضلانی، درد مفاصل یا ناهنجاری اسکلتی باشد.
۴- کودک در تعامل و ارتباط چشمی با دیگران ضعیف است (گاهی تأخیر در راه‌رفتن همراه با علائم اختلالات رشدی مانند اوتیسم دیده می‌شود)
در هر یک از این موارد توصیه می کنیم سریعتر برای تشخیص علت و درمان دیرراه افتادن کودک اقدام کنید.
بیشتر بخوانید: مهمترین تفاوتهای تاخیر حرکتی و فلج مغزی
برای درمان دیر راه افتادن کودکان در اصفهان، شما هم می توانید از تخصص کاردرمانگران مجرب کلینیک کاردرمانی و توانبخشی حافظ در این زمینه بهره مند شوید. جهت کسب اطلاعات بیشتر یا رزرو نوبت با شماره ۰۳۱۳۳۳۹۶۲۴۷ تماس بگیرید.
تست‌های تشخیصی برای تاخیر در راه رفتن کودکان
برای تعیین علت دقیق تأخیر حرکتی، پزشکان و کاردرمانگران از ترکیبی از معاینات بالینی و تست‌های تخصصی زیر استفاده می‌کند:
۱- معاینه بالینی، ارزیابی رشد حرکتی بر اساس سن کودک و بررسی عضلات، مفاصل و تعادل او
۲- تست تون عضلانی و انعطاف‌پذیری برای سنجش سفتی یا شلی عضلات
۳- روشهای تصویربرداری با اشعه ایکس، MRI یا سونوگرافی مفصل لگن جهت تشخیص مشکلات اسکلتی و ساختاری مفاصل و ستون فقرات
۴- تست‌های تکمیلی عصبی و ژنتیکی (در موارد مشکوک)
بعد از تشخیص صحیح، میتوان بهترین روش درمان دیر راه افتادن کودک را انتخاب کرد.
بیشتر بخوانید: درمان قطعی چهار دست و پا نرفتن کودکان
درمان اصولی: کاردرمانی کودک برای دیر راه افتادن
تکنیکهای کاردرمانی تخصصی یک روش درمانی موثر برای دیر راه افتادن کودکان است. این تکنیکها به کودک کمک می‌کنند تا قدرت عضلانی، تعادل و هماهنگی حرکتی خود را تقویت کرده و سریعتر راه رفتن مستقل را بیاموزد. این تکنیکها عبارتند از:
تمرینات تقویت عضلات پا و لگن
تمرینات تقویت عضلات پا کودک قبل از راه رفتن شامل حرکاتی مانند بلند کردن پاها، ایستادن روی زانو و تمرینات پله‌ای با کمک والدین هستند کاردرمانگران این نوع حرکاتی هدفمند را با هدف تقویت عضلات ران، ساق و لگن طراحی می کنند.
تقویت این عضلات به کودک کمک می‌کند قدرت کافی برای ایستادن و حفظ تعادل را به‌دست آورده و آماده قدم برداشتن مستقل شود.
تمرینات تعادلی و کنترل وزن
در این نوع ورزش درمانی، کودک روی سطوح نرم، نیمه‌سفت یا توپ‌های تعادلی تمرینات ورزشی را به کمک کاردرمانگر انجام می دهد. این حرکات آرام و بازی‌های سرگرم‌کننده تعادلی کم کم کنترل وزن بدن، ثبات مفاصل و تعادل کودک را افزایش می‌دهند و او را برای راه رفتن مستقل آماده می‌کنند.
حرکات تحریک حسی و پروپریوسپتیو
حرکات تحریک حسی به سیستم عصبی کودک آموزش می‌دهند تا موقعیت بدن در فضا را بهتر تشخیص دهد. این حرکات با استفاده از توپ تعادل، سطوح شیب‌دار، حرکات خم و کشش انجام می شوند و به کودک یاد می‌دهند تعادل و هماهنگی حرکتی بهتری داشته باشد و هنگام راه رفتن کمتر زمین بخورد.
بازی درمانی
کاردرمانگر بازی‌های سرگرم‌کننده مثل عبور از مسیرهای کوتاه یا جمع‌آوری اشیا را اضافه می‌کند تا کودک تمرینات بازی درمانی را با انگیزه و شادی بیشتری انجام دهد.
راه رفتن با وسایل کمکی
در این روش، کودکِ دیرراه افتاده به کمک والدین، ریل یا واکر قدم برمی‌دارد تا اعتماد به نفس حرکتی پیدا کند. در مراحل بعدی باید کودک بدون کمک شروع به یادگیری راه رفتن کند.
آموزش والدین برای تمرین در خانه
تمرینات برای کمک به راه افتادن کودک در خانه بخشی از کاردرمانی تاخیر رشد حرکتی کودک هستند که در آن کاردرمانگر به والدین نشان می‌دهد چطور تمرین‌ها را روزانه و کوتاه انجام دهند.
همچنین والدین یاد می‌گیرند چگونه حرکات را با بازی و تشویق همراه کنند، در حالی که توجه به ایمنی و اصول صحیح حرکتی حفظ شود. این آموزشها موجب تسریع روند درمان می شوند.
بهترین تمرینات برای تقویت پا و تعادل کودک چیست؟
تمرینات زیر از جمله بهترین حرکات ورزشی تاخیر در رشد حرکتی کودک و تقویت تعادل فرزندتان هستند:
۱- بلند کردن پا در حالت نشسته
این یک تمرین تقویتی برای عضلات ران و لگن است که در آن کودک روی زمین یا تختچه نرم می‌نشیند و یکی از پاها را آرام بالا می‌برد و چند ثانیه نگه می‌دارد. بعد پا را آرام زمین گذاشته و برای پای دیگر هم همین حرکت را تکرار می کند.
۲- ایستادن با کمک والدین
کودک پشت یک صندلی یا دست والدین را می گیرد و می‌ایستد تا وزن بدن را روی پاها بیندازد. والدین می‌توانند با تشویق و بازی کوتاه، کودک را به ایستادن طولانی‌تر و حرکت دادن پاها تشویق کنند تا عضلات پا قوی‌تر شود.
۳- راه رفتن روی مسیر خطی
این یک تمرین تعادلی است که در آن روی زمین، یک خط با چسب، نوار ، … مشخص می شود تا کودک قدم به قدم روی آن راه برود. این تمرین به هماهنگی بین چشم، پا و مغز کمک کرده و تعادل کودک را تقویت می‌کند.
۴- ایستادن روی یک پا با حمایت کمکی
در این حرکت ورزشی، کودک با کمک دست والدین یا گرفتن لبه میز، یکی از پاها را بلند و چند ثانیه تعادل خود را حفظ می‌کند. این حرکت باعث بهبود تعادل ایستادن، تقویت عضلات مرکزی بدن و توانایی حفظ وضعیت پایدار بدن می شود.
ویژگی‌های یک کلینیک تخصصی درمان تاخیر حرکتی در اصفهان
برای انتخاب یک کلینیک کاردرمانی معتبر جهت درمان تأخیر حرکتی کودکان، در نظر گرفتن ویژگی های زیر ضروری است:
۱- حضور کاردرمانگران متخصص و با تجربه در درمان تاخیر حرکتی و اختلالات رشد حرکتی کودکان
۲- ارائه برنامه درمانی فردی و هدفمند برای هر کودک با توجه به شدت تأخیر، وضعیت عضلات و تعادل و سن حرکتی
۳- تجهیزات استاندارد برای تمرینات تقویتی و تعادلی و ایجاد محیطی امن، رنگارنگ و کودک پسند جهت افزایش انگیزه برای انجام تمرین‌ها
۴- ارائه خدمات جامع در زمینه درمان تاخیر حرکتی و رشدی کودکان، فلج مغزی، اختلالات اسکلتی-عضلانی مثل دررفتگی لگن، زانوی ضربدری، زانوی پرانتزی، کج‌گردنی و صافی کف پا
۵- استفاده از متدهای روز و علمی دنیا و تجهیزات مدرن در جلسات درمانی
۶- موقعیت مکانی مناسب و دسترسی راحت در اصفهان (کنارگذر غربی خرازی)
کلینیک کاردرمانی حافظ در اصفهان با تمرکز بر کاردرمانی تخصصی کودک و ارزیابی دقیق رشد حرکتی، ارائه تمرینات روزانه تحت نظر متخصص و آموزش والدین، تجربه موفقی در درمان کودکان دیرراه‌افتاده دارد.
این مرکز به والدین امکان می‌دهد تا با مشاهده پیشرفت‌های واقعی کودکشان، اطمینان و آرامش بیشتری پیدا کنند.
برای درمان دیر راه افتادن کودکان در اصفهان، شما هم می توانید از تخصص کاردرمانگران مجرب کلینیک کاردرمانی و توانبخشی حافظ در این زمینه بهره مند شوید. جهت کسب اطلاعات بیشتر یا رزرو نوبت با شماره ۰۳۱۳۳۳۹۶۲۴۷ تماس بگیرید.
جمع بندی نهایی
تاخیر در راه افتادن کودک می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد، از ضعف عضلانی و کم‌تحرکی گرفته تا تأخیر حرکتی ناشی از نارس بودن نوزاد یا اختلالات عصبی-عضلانی. بیشتر کودکان با کمی تمرین و حمایت والدین به مسیر رشد طبیعی خود، بدون هیچ نگرانی بازمی‌گردند.
اما برخی نیز به توانبخشی نیاز دارند. انجام تمرینات تقویتی و تعادلی در مراکز کاردرمانی و خانه منجر به تقویت عضلات، تعادل و سریعتر راه افتادن کودک می شود.
با مراجعه به کلینیک‌های تخصصی مثل کلینیک حافظ اصفهان، والدین می توانند با گرفتن برنامه درمانی فردی برای فرزند خود با اطمینان خاطر بیشتری به رشد حرکتی نوزادشان کمک کنند.
سوالات متداول
رایجترین سوالات که در مورد علت دیر راه افتادن کودک و روشهای درمان آن از این مرکز پرسیده می شوند، عبارتند از:
آیا دیر راه افتادن نشانه فلج مغزی است؟
نه همیشه؛ بیشتر کودکان با تاخیر خفیف عضلانی یا محیطی دیرتر راه می‌روند. فلج مغزی زمانی مطرح می‌شود که علائم دیگری مثل سفتی شدید عضلات، عدم تعادل یا حرکات غیرطبیعی هم مشاهده شود.
آیا تاخیر در راه رفتن همیشه مشکل جدی است؟
خیر؛ بسیاری از کودکان با کمی تأخیر طبیعی و بدون عوارض به مسیر رشد خود می‌رسند. تنها زمانی نگرانی مطرح است که همراه با سایر مشکلات حرکتی یا رشدی باشد.
علت دیر راه افتادن کودک نارس چیست؟
کودکانی که زودتر از موعد به دنیا می‌آیند معمولاً عضلات ضعیف‌تری دارند و رشد عصبی-حرکتی آنها کمی عقب‌تر است؛ این تأخیر معمولاً با کاردرمانی و زمان کافی بهبود می‌یابد.
اگر شما هم سوالی درباره تاخیر راه افتادن فرزندتان دارید، حتما در بخش نظرات این مقاله آنها را از ما بپرسید.
منابع
مطالب این مقاله بر پایه اطلاعات علمی معتبر در زمینه درمان تاخیر رشدی و حرکتی نوشته شده است.
- Walking onset: a poor predictor for motor and cognitive skills in healthy preschool children
- Early Motor Milestones in Infancy and Later Motor Impairments: A Population-Based Data Linkage Study
- Slower pace in early walking onset is related to communication, motor skills, and adaptive function in autistic toddlers
- Occupational Therapy Practice Guidelines for Early Childhood: Birth–۵ Years Available to Purchase
